ا
Günümüzde her iki fiil de “kullandı”
anlamında aynı şekilde kullanılır. Günlük kullanımda aralarında fark yoktur.
Mesela:
1.
اِسْتَخْدَمْتُ
الْحَاسُوبَ
|
İstahdemtu’l-hâsûbe.
|
Bilgisayarı
kullandım.
|
اِسْتَعْمَلْتُ
الْحَاسُوبَ
|
İstağmeltu’l-
hâsûbe.
|
Bilgisayarı
kullandım
|
2.
اِسْتَخْدَمْتُ
الْقَلَمَ
|
İstahdemtu’l-kaleme.
|
Kalemi kullandım.
|
اِسْتَعْمَلْتُ
الْقَلَمَ.
|
İstağmeltu’l-kaleme.
|
Kalemi kullandım.
|
Türkçe sözlüğe bakınca
1. İstağmele: Kullanmak,
çalıştırmak, iş vermek, işçi olarak çalıştırmak, işletmek, uygulamak
2. İstahdeme: Faydalanmak,
yararlanmak, hizmetçi edinmek, ücret karşılığı çalıştırmak, vazifelendirmek,
görevlendirmek, birisini kullanmak, faydalanmak
anlamlarına gelir.
Ama fasih konuşan Araplara göre ikisi
arasında çok büyük bir fark vardır.
1. “İstahdeme” fiili,
fasih konuşan Arapların konuşmalarında “hizmet talep etme”
anlamında kullanılır.
اِسْتَخْدَمْتُ
فُلَانًا
|
İstahdemtu fulânen.
|
Filanca kişiyi
kullandım (hizmetçi olarak, hizmet gören olarak)
|
Yani: Ondan bir şey istedim, ondan bir
hizmette bulunmasını istedim.
Örnek olarak da aşağıdaki hadis-i şerif
gösterilir.
حديث فاطمة - رضي الله عنها - أنها أتت
النبي - صلى الله عليه وسلم - تستخدمه ، فقال : ألا أدلك على ما هو خير لك من
ذلك تسبحين ثلاثا وثلاثين ...) الحديث
..
الشاهد فيه : تستخدمه ، أي أنها طلبت منه أن يجد لها خادما يخدمها .. |
Hazreti Fatıma’nın Peygamberimize gelerek,
kendisi için bir hizmetçi istemesi, buna karşılık peygamberimizin:
“Otuz üç defa 'Sübhânallah', otuz üç defa
“El-hamdulillâh”, otuz üç defa da “Allahu ekber” de. İşte bu, senin için
hizmetçiden daha hayırlıdır.”
Şeklinde cevap vermesidir. Bu hadiste
“İstahdeme fiili kullanılmıştır”
Yani Hz. Fatma, ondan, kendisine hizmet
eden bir hizmetçi bulmasını istemiştir.
Aynı fiile şahit olarak gösterilen ikinci
hadis:
ومنه أيضا حديث سويد بن مقرن قال : كنا
ولد مقرن سبعة ، لنا خادم (يعني خادمة) فلطمها أحدنا ، فذكر ذلك للنبي - صلى
الله عليه وسلم - فقال : مرهم فليعتقوها
.
فقيل للنبي - صلى الله عليه و سلم - : ليس لهم خادم غيرها . قال : فليستخدموها ، فإذا استغنوا خلوا سبيلها |
2. İstağmele fiili: Bu fiil, fasih konuşan Araplarca bir
işin yapılmasını talep etmek için kullanılır.
اِسْتَعْمَلْتُ
فُلَانًا
|
İstağmeltu fulânen.
|
Filanca kişiyi
kullandım
(Filancadan faydalandım)
|
Yani: Ondan istedim, ondan benim için bir
işi yapmasını istedim.
Araplarca, burada “iş” den kastedilen şey,
belirli bir topluluğa idarecilik yapmaktır. Birisi, sizin yerinize bir topluluğu idare
edip, onlara emirler verir ve onların bu emirlere uymalarını sağlar.
Bu fiilin kullanımına örnek olarak da aşağıdaki hadis-i şerif
gösterilir.
ومنه أن رسول الله - صلى الله عليه وسلم -
بعث سرية ، واستعمل عليهم رجلا من الأنصار ، فلما خرجوا قال : وجد عليهم في شيء
، قال : فقال لهم : أليس قد أمركم رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
أن تطيعوني)
|
Bu hadiste de Resûlullah (S.A.V.) bir
yere, bir seriyye (askeri bölük) göndermiş ve
birliğin başına Ensâr’dan bir zat koymuş ve ona itaat etmelerini emretmiştir.
Bu hadiste “İstağmele” fiili
kullanılmıştır.
Yani: Gönderdiği kişiyi, askerlere idareci
yapmış ve askerlerin ona itaat edip, onun emirlerini uygulamalarını istemiştir.
Sonuç olarak: fasih konuşan Araplara göre bu iki fiil arasında bariz bir fark vardır.
1. “İstahdeme” fiili, Arapların konuşmalarında, [sizin
şahsi ihtiyaçlarınız yerine getiren
(hâdim: hizmet gören) ] bağlamında kullanılır.
2. “İstağmele” fiili, [ sizin yerinize
bakan, size vekalet eden, sizi temsil eden ve bir insan topluluğuna idarecilik
yapan işçi] bağlamında kullanılır.
Kaynak:
Bu yazı,
aşağıdaki kaynaktan çevrilerek hazırlanmıştır.
