İFAL
KALIBI
-di’li geçmiş zamandaki, üç harfli bir fiilin başına, hemze
getirilerek elde edilen ve fiilin yeni bir anlam kazanmasına yol açan kalıptır.
*
Üç harfli bir fiil, gramerde (fe- ayın- lam) ile
temsil edilir. فَعَلَ (feale)
|
*
Bu fiil, başına hemze ((
أ getirilince, ifal
kalıbının
-di’li
geçmiş zamandaki halini temsil eder. أَفْعَلَ
(ef’ale)
|
Şimdiki zamanda bu hemze kalkar, emir ve mastarda
tekrar ortaya çıkar.
İfal kalıbını tablo şeklinde gösterirsek:
Mastar
|
Emir
|
Muzari
(şimdiki
ve geniş zaman)
|
Mazi
(-di’li geçmiş zaman)
|
إِفْعَالٌ
|
أَفْعِلْ
|
يُفْعِلُ
|
أَفْعَلَ
|
İf’âl
|
Ef’il
|
Yuf’ilu
|
Ef’ale
|
Örnek :
Mastar
|
Emir
|
Muzari
(şimdiki
ve geniş zaman)
|
Mazi
(-di’li geçmiş zaman)
|
إِخْرَاج
|
أَخْرِجْ
|
يُخْرِجُ
|
أَخْرَجَ
|
İhrâc
|
Ahric
|
Yuhricu
|
Ahrace
|
Çıkarmak
|
Çıkar
|
Çıkarıyor
|
Çıkardı
|
İfal kalıbına giren bir fiilin kazandığı anlamlar:
1. Nesne almayan bir fiil, ifal kalıbına
sokulunca nesne alır hale gelir. Gramerde buna [geçişli olmayan fiil, geçişli
hale gelir] , denir.
Örnek: (حَضَرَ)
hadara: geldi (nesne almayan fiil)
حَضَرَ
عَلِيٌّ
|
Hadara
Aliyyun.
|
Ali
geldi.
(Cümlede nesne yok)
|
Fiili, ifal kalıbına sokarsak:
(أَحْضَرَ) ahdara: getirdi (nesne alan fiil)
أَحْضَرَ
عَلِيٌّ الْكِتَابَ
|
Ahdara
Aliyyun el-kitâbe.
|
Ali
kitabı getirdi.
(Cümlede nesne var: kitab)
|
2. Bir nesne alan fiil, ifal kalıbına
sokulunca, 2 nesne alır hale gelir.
Örnek: (قَرَأَ)
karae: okudu ( tek nesne alan fiil)
قَرَأَ
عَلِيٌّ اَلْكِتَابَ
|
Karae
Aliyyun el-kitâbe.
|
Ali
kitabı okudu.
(Cümledeki nesne: kitab)
|
Fiili, ifal kalıbına sokarsak:
(أَقْرَأَ) akrae: okuttu ( 2 nesne alan fiil)
أَقْرَأَ
عَلِيٌّ الْكِتَابَ لِلْوَلَدِ
|
Akrae Aliyyun el-kitâbe li’l-veledi.
|
Ali çocuğa kitabı okuttu.
(Cümlede
2 nesne var: kitab ve çocuk)
|
3. İfal kalıbına giren fiil, (bir yere - bir
zamana girmek) anlamı kazanabilir.
(Zamana
girmek) için örnek:
Sabah
|
Sabâh
|
صَبَاحٌ
|
Sabahladı,
sabaha girdi (ifal
kalıbında)
|
Esbaha
|
أَصْبَحَ
|
(Bir yere girmek) için örnek:
Irak
|
El-ırâk
|
اَلْعِرَاق
|
Irak’a
geldi (ifal
kalıbında)
|
Ağraka
|
أَعْرَقَ
|
أعْرَقَ
الْمُسَافِرُ : أتَى بِلاَدَ العِراقِ
|
Ağraka’l-musâfiru:
Etâ bilâde’l-ırâki.
|
Yolcu
Irak’a geldi. (Irak ülkesine geldi)
|
4. Bu kalıp, bazı isimlerden fiil
türetmeye yarar.
Yağmur (isim)
|
Matar
|
مَطَرٌ
|
Yağmur
yağdırdı (fiil, ifal kalıbında)
|
Emtara
|
أَمْطَرَ
|
*************************************************
(نَزَلَ nezele: indi ) fiilinin, ifal kalıbına girmiş
hali: (أَنْزَلَ
enzele: indirdi )
–di’li geçmiş
zamana göre çekimi (mazi çekimi):
هُمْ
اَنْزَلُوا 3
(Hum enzelû)
Onlar indirdiler (erkek)
|
هُمَا
اَنْزَلَا 2
(Humâ enzelâ)
O ikisi indirdi (erkek)
|
هُوَ اَنْزَلَ 1
(Huve enzele)
O indirdi (erkek)
|
Gâib
(erkek)
|
هُنَّ
اَنْزَلْنَ 6
(Hunne enzelne)
Onlar indirdiler (bayan)
|
هُمَا
اَنْزَلَتَا 5
(Humâ enzeletâ)
O ikisi indirdi (bayan)
|
هِيَ
اَنْزَلَتْ 4
(Hiye enzelet)
O indirdi (bayan)
|
Gâibe (bayan)
|
أَنْتُمْ
اَنْزَلْتُمْ 9
(Entum enzeltum)
Siz indirdiniz (erkek)
|
أَنْتُمَا
اَنْزَلْتُمَا 8
(Entumâ enzeltumâ)
Siz ikiniz indirdiniz (erkek)
|
أَنْتَ اَنْزَلْتَ 7
(Ente enzelte)
Sen indirdin (erkek)
|
Muhatab (erkek)
|
أَنْتُنَّ
اَنْزَلْتُنَّ 12
(Entunne enzeltunne)
Siz indirdiniz (bayan)
|
أَنْتُمَا
اَنْزَلْتُمَا 11
(Entumâ enzeltumâ)
Siz ikiniz indirdiniz (bayan)
|
أَنْتِ
اَنْزَلْتِ 10
(Enti enzelti)
Sen indirdin (bayan)
|
Muhataba (bayan)
|
نَحْنُ
اَنْزَلْنَا 15
(Nahnu enzelnâ)
Biz indirdik
|
نَحْنُ
اَنْزَلْنَا 14
(Nahnu enzelnâ)
Biz ikimiz indirdik
|
أَنَا
اَنْزَلْتُ 13
(Ene enzeltu)
Ben indirdim
|
Nefsi mütekellim
(cinsiyet farkı yok)
|
şimdiki
ve geniş zaman (muzari) çekimi:
هُمْ يُنْزِلُونَ 3
(Hum yunzilûne)
Onlar indiriyorlar, indirirler (erkek)
|
هُمَا يُنْزِلَانِ 2
(Humâ yunzilâni)
O ikisi indiriyor, indirir (erkek)
|
هُوَ يُنْزِلُ 1
(Huve yunzilu)
O indiriyor, indirir (erkek)
|
Gâib
(erkek)
|
هُنَّ يُنْزِلْنَ 6
(Hunne yunzilne)
Onlar indiriyorlar, indirirler (bayan)
|
هُمَا تُنْزِلَانِ 5
(Humâ tunzilâni)
O ikisi indiriyor, indirir (bayan)
|
هِيَ تُنْزِلُ 4
(Hiye tunzilu)
O indiriyor, indirir (bayan)
|
Gâibe (bayan)
|
أَنْتُمْ تُنْزِلُونَ 9
(Entum tunzilûne)
Siz indiriyorsunuz, indirirsiniz (erkek)
|
أَنْتُمَا تُنْزِلَانِ 8
(Entumâ tunzilâni)
Siz ikiniz indiriyorsunuz,
indirirsiniz (erkek)
|
أَنْتَ تُنْزِلُ 7
(Ente tunzilu)
Sen indiriyorsun, indirirsin (erkek)
|
Muhatab (erkek)
|
أَنْتُنَّ تُنْزِلْنَ 12
(Entunne tunzilne)
Siz indiriyorsunuz, indirirsiniz (bayan)
|
أَنْتُمَا تُنْزِلَانِ 11
(Entumâ tunzilâni)
Siz ikiniz indiriyorsunuz,
indirirsiniz (bayan)
|
أَنْتِ تُنْزِلِينَ 10
(Enti tunzilîne)
Sen indiriyorsun, indirirsin (bayan)
|
Muhataba (bayan)
|
نَحْنُ نُنْزِلُ 15
(Nahnu nunzilu)
Biz indiriyoruz, indiririz
|
نَحْنُ نُنْزِلُ 14
(Nahnu nunzilu)
Biz ikimiz indiriyoruz, indiririz
|
أَنَا اُنْزِلُ 13
(Ene unzilu)
Ben indiriyorum, indiririm
|
Nefsi mütekellim
(cinsiyet farkı yok)
|
emir çekimi :
أَنْتُمْ أَنْزِلُوا
3
(Entum enzilû)
Siz indirin (erkek)
|
أَنْتُمَا أَنْزِلَا
2
(Entumâ enzilâ)
Siz ikiniz indirin (erkek)
|
أَنْتَ أَنْزِلْ
1
(Ente enzil)
Sen indir (erkek)
|
Muhatab (erkek)
|
أَنْتُنَّ أَنْزِلْنَ
6
(Entunne enzilne)
Siz indirin (bayan)
|
أَنْتُمَا أَنْزِلَا
5
(Entumâ enzilâ)
Siz ikiniz indirin (bayan)
|
أَنْتِ أَنْزِلِي
4
(Enti enzilî)
Sen indir (bayan)
|
Muhataba (bayan)
|
İfal kalıbındaki fiiller, aksam-ı seba’ya (fiillerin
türüne) göre toplam 9 farklı şekilde gelebilir:
1. Eğer fiil, çekimlerde problem çıkarmayan bir
fiilse
اَفْعَلَ Şeklinde gelir
|
Örnek: اَكْرَمَ
|
2. Eğer fiilin ilk harfi vav ise (Misal-i vâvî)
اَوْعَلَ Şeklinde gelir
|
Örnek:
اَوْرَثَ
|
3. Eğer fiilin ilk harfi ye ise (Misal-i yâî)
اَيْعَلَ Şeklinde gelir
|
Örnek: اَيْقَنَ
|
4. Eğer fiil şeddeli (muzaaf fiil ) ise
اَفَعَّ Şeklinde gelir
|
Örnek: اَشَمَّ
|
5.
Eğer fiil, mehmuzu’l-fâ (ilk harfi hemzeli
fiil ise)
آعَلَ Şeklinde gelir
|
Örnek: آنَسَ
|
6. Eğer fiil ecvef fiil ise (ortasında elifle uzatma varsa)
اَفَالَ Şeklinde gelir
|
Örnek: اَجَارَ
|
7. Eğer fiilin son harfi illetli (ى ) ise
(nakıs fiilse)
اَفْعَى Şeklinde gelir
|
Örnek: اَبْكَى
|
8. Eğer fiilde iki illet harfi (( و- ى varsa (lefif fiil)
اَوْعَى Şeklinde gelir
|
Örnek: اَوْفَى
|
9. Eğer fiil, nakıs bir fiilse ve ilk harfi hemze
ise
آعَى
Şeklinde gelir
|
Örnek: آتَى
|
