Arapça'da عام ve سنة arasında ne fark vardır?

 

Bir tiyatronun reklamı olan yukarıdaki resme bakınca, yıl kelimesinin arapça kullanımına dair bir şey farkettim.

Arapça yıl anlamına gelen iki kelime var.

عَامٌ ve سَنَةٌ (âm ve sene).

Eş anlamlı gibi gözükseler de, kullanımları arasında fark var.

عَامٌ : günlerin toplamı

سَنَةٌ: ayların toplamı

Anlamına geliyor.

 Âm عامٌ (Bir şeyin vakti olmak) anlamına gelirken, سنة    sene kelimesi bu anlamı taşımaz.

Mesela tarih belirtirken (yüz senesinde) (elli senesinde) denirken سنة  kelimesi kullanılır. Ama عام  kelimesi kullanılmaz. Çünkü belirtilen bu sayılar, herhangi bir şey için vakit değildirler.

 

Fotoğrafta yazan :

اِجْتِمَاعُ نِهَايَةِ الْعَامِ السَّنَوِيُّ

İctimau nihayetil âmi’s-seneviyy

Yıllık sene sonu toplantısı

“Sene sonu” derkenعام  âm kelimesi kullanılmış. Yani 365 günün sonu kastediliyor.

 “İctimau nihayeti’s-seneti’s-seneviyy” gibi bir ifadeden kaçınılmış.

“Yıllık” derken  سنةSene kelimesinin sıfatlaşmış hali olan ismi mensup şekli (yani sonuna şeddeli y konmuş hali) kullanılmış. )Seneviyy)

 

 سنةSene kelimesi  )Seneviyy)  şeklinde ismi mensup olarak kullanılırken, عام kelimesinin ismi mensup şekline  ( عَامِيّ âmiyy) bugüne dek hiç rastlamadım.

 

Konu ile ilgili bilgi için Ebu Hilal el-Askeri’nin el-Furuk fi’l-luga (Farklar sözlüğü) adlı eserine bakabilirsiniz.

Zemahşeri’nin el-Keşşaf adlı tefsirinde cer ve mahzuf müteallakı konusu

 

Harfi cer dediğimiz ( مِنْ min,  إِلَى  ila) vs gibi yapıların bağlı olduğu bir fiilleri yani müteallakları olması gerekir.

Bu müteallakları çoğunlukla fiilden önce, açık bir şekilde görürüz. Ama bazen bu hazfedilir yani gizlenir. Bu konu ile ilgili genel kural şudur. Müteallak biliniyorsa, ona ihtiyaç olmadığı zaman hazfedilir.

Yazma Eserler Kurumu tarafından 2016’da basılan Keşşaf Tefsiri 1. Cilt, sayfa 69’daki örnekler:

1. Örnek:

Neml suresi 12. Ayet:

 فِي تِسْعِ آيَاتٍ إلَى فِرْعَوْنَ وَ قَوْمِهِ

(dokuz mucize içerisinde) ayetinin asıl anlamı (dokuz mucize ile birlikte git) demektir. Burada (فِي) harfi cerrinin müteallakı hazfedilmiş olan (izheb: اِذْهَبْ) git fiilidir.

Yani aslında şöyle deniyor:

اِذْهَبْ فِي تِسْعِ آيَاتٍ......

 

2. Örnek: 

Araplar damatı kutlamak için ( بِالرِّفَاءِ وَ الْبَنِينَ bi’r-rifai ve’l-benine) derler. (Mutlulukla ve çocuklarla) anlamındaki bu ifadede harfi cer (بِ bi) harfidir. Müteallakı gizlidir.

Bedevi araplar ( بِالْيُمْنِ وَ الْبَرَكَةِ bi’l-yumni ve’l-bereketi) der. (Uğur ve bereket ile) anlamındadır. Bu ifadede de harfi cer (بِ bi) harfidir. Müteallakı gizlidir.

Her iki ifadede de gizli olan fiil (nikahlanmış olasın, evlenmiş olasın) dır.

أَعْرَسْتَ (evlenmiş olasın)

نَكَحْتَ (nikahlanmış olasın)

Yani aslında şöyle demiş oluyoruz:

أَعْرَسْتَ بِالرِّفَاءِ وَ الْبَنِينَ

نَكَحْتَ بِالرِّفَاءِ وَ الْبَنِينَ

Yahut:

أَعْرَسْتَ بِالْيُمْنِ وَ الْبَرَكَةِ

نَكَحْتَ بِالْيُمْنِ وَ الْبَرَكَةِ

3. örnek

Şiirden alıntı:

فَقُلْتُ إِلَى الطَّعَامِ......

Yemeğe (buyrun, gelin) dedim….

 

Burada (yemeğe…) ifadesinin fiili  (mahzuf müteallakı) gizli bir ( هَلُمُّوا helummû: gelin) fiilidir. Harfi cerri (إِلَى ilâ) dır.