Zemahşeri’nin el-Keşşaf adlı tefsirinde cer ve mahzuf müteallakı konusu

 

Harfi cer dediğimiz ( مِنْ min,  إِلَى  ila) vs gibi yapıların bağlı olduğu bir fiilleri yani müteallakları olması gerekir.

Bu müteallakları çoğunlukla fiilden önce, açık bir şekilde görürüz. Ama bazen bu hazfedilir yani gizlenir. Bu konu ile ilgili genel kural şudur. Müteallak biliniyorsa, ona ihtiyaç olmadığı zaman hazfedilir.

Yazma Eserler Kurumu tarafından 2016’da basılan Keşşaf Tefsiri 1. Cilt, sayfa 69’daki örnekler:

1. Örnek:

Neml suresi 12. Ayet:

 فِي تِسْعِ آيَاتٍ إلَى فِرْعَوْنَ وَ قَوْمِهِ

(dokuz mucize içerisinde) ayetinin asıl anlamı (dokuz mucize ile birlikte git) demektir. Burada (فِي) harfi cerrinin müteallakı hazfedilmiş olan (izheb: اِذْهَبْ) git fiilidir.

Yani aslında şöyle deniyor:

اِذْهَبْ فِي تِسْعِ آيَاتٍ......

 

2. Örnek: 

Araplar damatı kutlamak için ( بِالرِّفَاءِ وَ الْبَنِينَ bi’r-rifai ve’l-benine) derler. (Mutlulukla ve çocuklarla) anlamındaki bu ifadede harfi cer (بِ bi) harfidir. Müteallakı gizlidir.

Bedevi araplar ( بِالْيُمْنِ وَ الْبَرَكَةِ bi’l-yumni ve’l-bereketi) der. (Uğur ve bereket ile) anlamındadır. Bu ifadede de harfi cer (بِ bi) harfidir. Müteallakı gizlidir.

Her iki ifadede de gizli olan fiil (nikahlanmış olasın, evlenmiş olasın) dır.

أَعْرَسْتَ (evlenmiş olasın)

نَكَحْتَ (nikahlanmış olasın)

Yani aslında şöyle demiş oluyoruz:

أَعْرَسْتَ بِالرِّفَاءِ وَ الْبَنِينَ

نَكَحْتَ بِالرِّفَاءِ وَ الْبَنِينَ

Yahut:

أَعْرَسْتَ بِالْيُمْنِ وَ الْبَرَكَةِ

نَكَحْتَ بِالْيُمْنِ وَ الْبَرَكَةِ

3. örnek

Şiirden alıntı:

فَقُلْتُ إِلَى الطَّعَامِ......

Yemeğe (buyrun, gelin) dedim….

 

Burada (yemeğe…) ifadesinin fiili  (mahzuf müteallakı) gizli bir ( هَلُمُّوا helummû: gelin) fiilidir. Harfi cerri (إِلَى ilâ) dır.